Αἰώνιον

Η ιστορία του Έρωτα και της Ψυχής είναι από τις πιο γοητευτικές αφηγήσεις της αρχαιότητας. Μιλά για μια θνητή πριγκίπισσα, τόσο όμορφη ώστε οι άνθρωποι εγκατέλειψαν τους ναούς της Αφροδίτης για να τη θαυμάσουν. Η θεά, θιγμένη από αυτή την προσβολή, ζήτησε από τον γιο της Έρωτα να την τιμωρήσει κάνοντάς την να ερωτευτεί το πιο ποταπό πλάσμα. Εκείνος όμως, μόλις την είδε, πληγώθηκε από το ίδιο του το βέλος και την αγάπησε. Με χρησμό του Απόλλωνα, η Ψυχή οδηγήθηκε στην κορυφή ενός βουνού για να συναντήσει τον «σύζυγο» που της είχε τάξει η μοίρα. Ο Ζέφυρος την πήρε και την άφησε σε ένα λαμπρό παλάτι, όπου ο άγνωστος άντρας την επισκεπτόταν κάθε βράδυ με τον όρο να μην αντικρίσει ποτέ το πρόσωπό του.

Για λίγο η ζωή της κυλούσε μέσα στην αφθονία και τη φροντίδα, ώσπου οι ζηλόφθονες αδελφές της την έπεισαν ότι κοιμόταν δίπλα σε τέρας. Ένα βράδυ άναψε το λυχνάρι και είδε ότι ο άντρας της ήταν ο ίδιος ο Έρωτας. Μια σταγόνα καυτό λάδι έπεσε στον ώμο του, εκείνος ξύπνησε και έφυγε. Η Ψυχή, απελπισμένη, σκέφτηκε να τερματίσει τη ζωή της, αλλά τη γλίτωσε ένα ποτάμι και ο θεός Παν την ενθάρρυνε να παλέψει.

Τότε στράφηκε στην Αφροδίτη και της ζήτησε να υπηρετήσει για να ξανακερδίσει τον Έρωτα. Η θεά της ανέθεσε αδύνατους άθλους. Να ξεχωρίσει σπόρους από ένα τεράστιο σωρό, πράγμα που έκαναν για εκείνη τα μυρμήγκια. Να φέρει χρυσόμαλλο μαλλί από τα κριάρια του Ήλιου, κάτι που κατάφερε μαζεύοντας τις τούφες που είχαν μείνει στα αγκάθια. Να φέρει νερό από τις πηγές της Στυγός και του Κωκυτού, αποστολή που ολοκληρώθηκε με τη βοήθεια ενός αετού του Δία. Τέλος, να κατέβει στον Άδη και να φέρει ένα κουτί από την Περσεφόνη. Η περιέργειά της την πρόδωσε: άνοιξε το κουτί και βυθίστηκε σε βαθύ ύπνο.

Ο Έρωτας, που ποτέ δεν έπαψε να την αγαπά, έτρεξε κοντά της, απομάκρυνε τον ύπνο και ανέβηκε στον Όλυμπο για να ικετεύσει τον Δία. Ο πατέρας των θεών συγκάλεσε συνέλευση, κατευνάστηκε η οργή της Αφροδίτης και η Ψυχή έλαβε την αμβροσία που της χάρισε την αθανασία. Έτσι ο γάμος της με τον Έρωτα έγινε επίσημος ενώπιον όλων των θεών και από την ένωσή τους γεννήθηκε η Ηδονή.

Η πιο πλήρης αφήγηση του μύθου βρίσκεται στις «Μεταμορφώσεις» του Απουλήιου τον 2ο αιώνα μ.Χ., αν και σκηνές του διακρίνονται ήδη στην ελληνιστική και ρωμαϊκή τέχνη. Στην εικονογραφία η Ψυχή παρουσιάζεται με φτερά πεταλούδας, ενώ ο μύθος ενέπνευσε αμέτρητους καλλιτέχνες της Αναγέννησης και αργότερα. Χαρακτηριστικό είναι το άγαλμα του Αντόνιο Κανόβα «Η Ψυχή ανασταίνεται από το φιλί του Έρωτα», που απεικονίζει τη στιγμή της λύτρωσης.

Η ιστορία δεν είναι μόνο ένας ερωτικός μύθος αλλά και αλληγορία. Ο όρος να μη δει το πρόσωπο του αγαπημένου δείχνει ότι η αγάπη στηρίζεται στην εμπιστοσύνη. Οι άθλοι της Ψυχής μοιάζουν με πορεία ενηλικίωσης, όπου η ψυχή δοκιμάζεται και ωριμάζει μέσα από δυσκολίες. Η κάθοδος στον Άδη θυμίζει θάνατο και αναγέννηση, ενώ η τελική θέωση της Ψυχής δείχνει τη συμφιλίωση του ανθρώπινου με το θείο. Γι’ αυτό ο μύθος του Έρωτα και της Ψυχής παραμένει ζωντανός μέχρι σήμερα, ένα διαχρονικό αφήγημα για την αγάπη, την εμπιστοσύνη και την υπέρβαση.

Οὗτος ὁ λόγος λέγει περὶ τῆς Ψυχῆς, κόρης θνητῆς καλῆς λίαν, ἣν πάντες ἄνθρωποι ἐθαύμαζον ὡς θεάν, καταλιπόντες τὰ ἱερὰ τῆς Ἀφροδίτης. ἡ δὲ θεὰ θυμωθεῖσα ἐκέλευσεν τὸν υἱὸν αὐτῆς Ἔρωτα ἐμπεσεῖν αὐτῇ εἰς ἔρωτα φαύλου ἀνδρός. ἀλλ’ ὁ Ἔρως, ἰδὼν τὴν παῖδα, αὐτὸς ἠράσθη. χρησμὸς δὲ Ἀπόλλωνος ἔπεμψεν αὐτὴν εἰς ὄρος ὑψηλόν, ὅπου ὁ Ζέφυρος ἔλαβεν αὐτὴν καὶ ἔθετο ἐν παλατίῳ θαυμασίῳ. ἐκεῖ ὁ ἄγνωστος ἀνήρ ἦν παρ’ αὐτῇ νυκτὸς μόνον, ἐντειλάμενος μηδέποτε ἰδεῖν τὸ πρόσωπον αὐτοῦ.

ἡ δὲ Ψυχή, πεισθεῖσα ὑπὸ τῶν ἀδελφῶν, ἤναψε λύχνον καὶ ἔγνω τὸν Ἔρωτα. σταγὼν ἐλαίου ἔπεσεν ἐπὶ τὸν ὦμον αὐτοῦ, καὶ ὁ θεὸς ἀφείλετο καὶ ἀπέδρα. τότε ἡ παῖς ἔτυχεν ἀθυμίας, ἀλλ’ ἐνεδυνάμωσεν αὐτὴν ὁ Παν, καὶ ἦλθεν εἰς τὴν Ἀφροδίτην ζητοῦσα ἄφεσιν. ἡ δὲ θεὰ ἔταξεν ἔργα χαλεπά· σπέρματα ἀναμεμιγμένα διακρῖναι, μαλλὸν χρυσοῦν λαβεῖν, ὕδωρ ἐκ τῆς Στυγὸς κομίσαι, καὶ κατελθεῖν εἰς Ἅιδην λαβεῖν κιβώτιον παρὰ τῆς Περσεφόνης. ἡ Ψυχή ἤνοιξε τὸ κιβώτιον καὶ κατέπεσεν εἰς ὕπνον βαρύν.

ὁ δὲ Ἔρως, φιλήσας αὐτήν, ἀπέβαλεν τὸν ὕπνον καὶ ἀνέβη εἰς τὸν Ὄλυμπον δεόμενος Διός. ὁ Ζεὺς ἔδωκεν αὐτῇ ἀμβροσίαν καὶ ἀθάνατον ἐποίησεν, καὶ ἐγένετο γάμος θεσμὸς ἐν μέσῳ τῶν θεῶν. ἐξ αὐτῶν ἐγεννήθη Ἡδονή.

οὕτως ὁ μῦθος διδάσκει ὅτι ἄνευ πίστεως οὐκ ἔστιν ἀγάπη, καὶ διὰ πολλῶν πόνων καὶ καθόδου εἰς τὸ σκότος ἡ ψυχή ἀνάγειται πάλιν εἰς δόξαν.