Αἰώνιον

Μπορεί ο ουρανός να μοιάζει άφταστος, αλλά για τον Γανυμήδη, πρίγκιπα της Τροίας, ήταν απλώς το επόμενο βήμα. Ο μύθος λέει πως ο Δίας, βλέποντας τον απαράμιλλης ομορφιάς νέο, μαγεύτηκε – όχι από επιθυμία επιβολής, αλλά από θαυμασμό.

Μεταμορφωμένος σε αετό, τον ύψωσε στα ουράνια και τον έκανε αιώνιο οινοχόο του Ολύμπου. Στην εικονογραφία και στη φαντασία των αιώνων, η εικόνα αυτή θα μείνει ανεξίτηλη: μια θεϊκή ένωση βασισμένη στον θαυμασμό και την επιλογή, ένα σύμβολο έρωτα πέρα από τα επίγεια.

Στην καρδιά αυτού του μύθου δεν υπάρχει τίποτα παράνομο ή σκοτεινό. Αντίθετα, υπάρχει μια εκδήλωση βαθύτατου δεσίματος που οι αρχαίοι μετέφρασαν σε ιερό καθήκον: ο Γανυμήδης δεν έγινε ερωτικό τρόπαιο, αλλά συνοδοιπόρος των θεών. Τιμήθηκε με αθανασία και έγινε αστερισμός. Ο ίδιος ο Όμηρος, στην Ιλιάδα, μιλά για το πώς ο Δίας τον ανέβασε στον Όλυμπο «για να ζει με τους αθανάτους». Ούτε ντροπή, ούτε κρυφή επιθυμία· μόνο φως.

Στον σύγχρονο λόγο για τα ΛΟΑΤΚΙ+ δικαιώματα και την εκπροσώπηση, ο Γανυμήδης επανέρχεται όχι ως αντικείμενο ιστορικής παρερμηνείας, αλλά ως σύμβολο επιλογής και αναγνώρισης. Για πολλούς μελετητές και καλλιτέχνες, η σχέση Δία και Γανυμήδη διασώζει τη δυνατότητα ενός έρωτα που υψώνεται, χωρίς να επιβάλλεται. Δεν είναι τυχαίο ότι σε πίνακες της Αναγέννησης και της Μοντέρνας Τέχνης ο Γανυμήδης απεικονίζεται να κοιτά τον αετό (ή τον Δία) στα μάτια, ισότιμα, με αξιοπρέπεια.

Όπως παρατηρεί ο ιστορικός Τζέιμς Ντέιβιντσον στο βιβλίο Οι Έλληνες και ο Ελληνικός Έρωτας, οι αρχαίοι Έλληνες δεν βίωναν τις έννοιες έλξης και ταυτότητας με τους όρους που χρησιμοποιούμε σήμερα. Ούτε και χωρούσαν την ερωτική εμπειρία σε απλά κουτιά – ούτε ετεροφυλοφιλία ούτε ομοφυλοφιλία, αλλά μια συνεχής κίνηση ανάμεσα σε ρόλους, τιμή, τάξη και επιθυμία. Στην ιστορία του Γανυμήδη, το φύλο δεν είναι ούτε πρόβλημα ούτε πρόφαση. Είναι απλώς μέρος της ύπαρξής του.

Ο Γανυμήδης δεν είναι απλώς μυθολογικός ήρωας. Είναι, ίσως, ο πρώτος ουράνιος σύμμαχος των ΛΟΑΤΚΙ ανθρώπων. Όχι επειδή επιβεβαιώνει σύγχρονες κατηγορίες, αλλά επειδή δείχνει πως ο έρωτας, όταν είναι ελεύθερος, είναι θεϊκός. Όταν είναι αμοιβαίος, είναι αθάνατος.

Πηγή: Στην αγκαλιά του Γανυμήδη – TO VIMA https://www.tovima.gr/2008/11/25/books-ideas/stin-agkalia-toy-ganymidi-3/

Ζεύς καὶ Γανυμήδης — ὁ πρῶτος οὐράνιος σύμβολος τοῦ ἐλευθέρου ἔρωτος;

Καὶ γὰρ εἰ ὁ οὐρανὸς φαίνεται ἀπρόσιτος τοῖς πολλοῖς, τῷ δὲ Γανυμήδῃ, τῷ νεανίᾳ τοῦ Ἰλίου, οὐχ ὑπὲρ μέτρον ἦν· ἀλλὰ σταθμὸς ἕτερος τοῦ βίου. Λέγεται γὰρ ὅτι ὁ Ζεὺς, θεασάμενος τὸν νέον κάλλει διαφέροντα, ἐθαυμάσθη· οὐκ ἐκ τοῦ κρατεῖν ἐπόθησεν, ἀλλ᾽ ἐκ τοῦ θαυμάζειν.

Μεταμορφωθεὶς δὲ εἰς ἀετὸν, εἰς οὐρανὸν αὐτὸν ἀνήνεγκεν, καὶ τοῦ Ὀλυμπίου συμποσίου οἰνοχόον αἰώνιον κατέστησεν. Ἐν γραφαῖς καὶ ἐν φαντασίαις τῶν αἰώνων, ἡ τοιαύτη εἰκών ἀνεξάλειπτος διαμένει· θεία τις ἕνωσις ἐξ ἐκλογῆς καὶ θαυμασμοῦ, σημεῖον ἔρωτος οὐχὶ σαρκικοῦ, ἀλλ᾽ ὑπερφυοῦς.

Ἐν καρδίᾳ δὲ τοῦ μύθου τούτου οὐδὲν ἀθέμιτον ἐστίν, οὐδὲ σκότεινον. Ἀντὶ τούτου, φανεροῦται δεσμὸς βαθυτάτης φιλίας, ὃν οἱ ἀρχαῖοι ἱερὰν θεωρίαν ἐνόμισαν. Οὐ γὰρ ὡς λάφυρον ἐρωτικὸν ὁ Γανυμήδης ὑπὸ θεοῦ ἐλήφθη, ἀλλ᾽ ὡς ἑταῖρος τοῖς θεοῖς. Τιμώμενος ἀθανασίᾳ, καὶ ἀστέρος μορφὴν ἐν οὐρανῷ ἐνεδύσατο. Καὶ Ὅμηρος αὐτός, ἐν τῇ Ἰλιάδι, λέγει πῶς ὁ Ζεὺς εἰς Ὄλυμπον ἀνήνεγκεν αὐτόν, ἵνα μετὰ τῶν ἀθανάτων οἰκῇ. Οὔτε αἰσχύνη, οὔτε κεκρυμμένη ὄρεξις· φῶς μόνον.

Ἐν τοῖς καθ᾽ ἡμᾶς δὲ λόγοις περὶ τῶν ΛΟΑΤΚΙ δικαιωμάτων καὶ ἀναγνωρίσεως, ὁ Γανυμήδης ἐπανεμφανίζεται, οὐχ ὡς πλάνης ἱστορικῆς, ἀλλ᾽ ὡς τύπος ἐκλογῆς καὶ τιμῆς. Πολλοῖς γὰρ λογίοις καὶ τεχνίταις, ἡ τοῦ Διὸς πρὸς Γανυμήδην σχέσις δηλοῖ τὴν ἔπαρσιν ἐλευθέρου ἔρωτος, ἀναβαίνοντος ἀντὶ τοῦ κρατοῦντος. Οὐ γὰρ εἰκῇ ζωγράφοι τῆς ἀναγεννήσεως ἢ νεωτέρων χρόνων εἰκόνιζον τὸν Γανυμήδην βλέποντα τὸν ἀετὸν ἢ καὶ τὸν Δία ἀπευθείας εἰς ὀφθαλμοὺς· ἰσοτίμως, μετ᾽ εὐπρέπειας.

Καθά φησιν ὁ ἱστορικὸς Τζέιμς Δαυίδσων, ἐν τῷ βιβλίῳ Οἱ Ἕλληνες καὶ ὁ Ἑλληνικὸς Ἔρως, οἱ παλαιοὶ οὐχ ὡς ἡμεῖς διεκρίνοντο τὰς ἔξεις ἢ τὰς ἐπιθυμίας κατὰ φύλα. Οὐδὲ κατεῖχον τὸν ἔρωτα ἐν τοῖς τοῖσδε κιβωτίοις· οὔτε εἰς ἄρρενας, οὔτε εἰς θήλειαν ἀποκλειστικῶς, ἀλλὰ ὡς ῥεῦμα τι ἐπιθυμίας ἀμοιβαίας, ἐν ἀξίᾳ, ἐν τιμῇ, ἐν ἐλευθερίᾳ κινούμενον. Ἐν τῷ μύθῳ οὖν τούτῳ, οὐ τὸ φύλον πρωτεύει, ἀλλ᾽ ἡ θεία προαίρεσις.

Οὐκ ἄν τις εἴποι ὅτι ὁ Γανυμήδης ἦν μόνον πρόσωπον μυθικὸν· ἀλλὰ καὶ τύπος ὑπέρτερος. ἴσως γάρ, ὁ πρῶτος ἐν τοῖς οὐρανοῖς σύμμαχος τῶν ΛΟΑΤΚΙ ἀνθρώπων. Οὐ διότι ἀσπάζεται νεωτεριστικὰς κατηγορίας, ἀλλ᾽ ὅτι δείκνυσιν ὅτι ὁ ἔρως, ἐλευθερίᾳ ὤν, θεῖος ἐστίν· ἀμοιβαιότητι δὲ, ἀθάνατος.

Πηγή: Στην ἀγκαλιὰ τοῦ Γανυμήδη – TO VIMA
https://www.tovima.gr/2008/11/25/books-ideas/stin-agkalia-toy-ganymidi-3/